Het OM daagt de NAM al voor de rechter omdat er jarenlang gevaarlijk afval onder de Waddenzee is geïnjecteerd. Wordt de NAM ook als eerste bedrijf voor ecocide vervolgd?
Twaalf jaar lang heeft de NAM systematisch gevaarlijk afvalwater afkomstig van gaswinning op de Noordzee verwerkt. Aangelengd met andere, sterk vervuilende afvalstromen. Uiteindelijk werd deze giftige cocktail doorgepompt via land om direct onder de Waddenzee geïnjecteerd te worden. Alleen al in 2019 is zo 363 miljoen liter van deze giftige afvalstromen onder de grond van Waddenzee gepompt. Volgens het Openbaar Ministerie (OM) heeft de NAM jarenlang het vervuilde afvalwater zodanig ‘geclassificeerd’ dat het wegpompen ervan paste binnen de regels van een oude vergunning uit 2008. Willens en wetens.
Na strafrechtelijk onderzoek besloot het OM vorig jaar dat de NAM voor de rechter moet komen. De strafzaak richt zich vooralsnog alleen op het verwerken van afval afkomstig van gaswinning op de Noordzee, maar dezelfde praktijken zijn ook toegepast op afval van gasboringen onder de Waddenzee. Die lozingen zijn nog onderwerp van nader onderzoek.
Heksencoctail onder Waddenzee
Alleen de NAM weet welke heksencocktail onder de Waddenzee is gepompt. Of die gevaarlijke afvalstoffen ondergronds (waar de temperaturen hoger zijn) chemische reacties aangaan, is onbekend. Er is niet op gecontroleerd, noch door de toezichthouders, noch door de NAM. Vast staat wel dat dit soort gevaarlijk afval niet onder de grond thuishoort. De aardlagen onder de Waddenzee zijn volgens de wettelijke uitgangspunten niet bestemd voor het dumpen van afval dat uit andere delen van Nederland daar is aangevoerd.
De NAM is bepaald geen onbekende als het gaat om schadelijk beleid. NAM (50 procent Shell en 50 procent ExxonMobil) is het bedrijf dat geld uit gaswinning boven Groningers stelde, dat ontkende dat aardbevingen een gevolg konden zijn van gaswinning, dat afvalwater uit oliewinning injecteert in Twente en volhoudt dat het geen kwaad kan. NAM is ook een Nederlands bedrijf dat door haar Engelse en Amerikaanse eigenaren te koop is gezet omdat er geen geld meer is voor investeringen. Tegelijkertijd heeft NAM een vergunning gevraagd voor nieuwe gaswinning onder UNESCO Werelderfgoed Waddenzee. Boren onder een uniek natuurgebied en in een giftige, zelfgecreëerde onderzeese gifbelt.
De NAM lijkt tamelijk onverschillig over het onrecht dat Groningers, het milieu en de Waddenzee is aangedaan. De buit is inmiddels binnen. Kamerleden kunnen de NAM niet rechtstreeks ter verantwoording roepen. Kamerleden kunnen wel het kabinet aanspreken op de misstanden in het zogenoemde gasgebouw. Bewindslieden namen het in het recente verleden opvallend vaak op voor de NAM; want zonder NAM geen gas en zonder gas geen warme huizen of basisscholen en dus ontevreden kiezers.
Een ongewenst nieuw gasveld bij Ternaard
Het is zaak de veroorzaakte problemen betaald te zetten aan de veroorzakers, zolang de NAM nog bestaat en de huidige eigenaren er niet met de buit vandoor zijn. Want de Nederlandse Aardolie Maatschappij houdt op te bestaan. Misschien wel eerder dan verwacht zal een internationaal energiebedrijf binnenkort stukjes van de NAM kunnen overnemen. Shell en ExxonMobil incasseren de winst en de samenleving heeft het nakijken, vanuit een vervuild Waddengebied en een steeds leger wordende staatskas. Een reeks Kabinetten stond er bij en keek er begerig naar. Wingewest Groningen als hoorn des overvloeds.
De volksvertegenwoordiging zal nu als executeur testamentair moeten optreden, waarbij veel baten al verdeeld zijn, maar de gifbeker onder de Waddenzee nog moet worden beoordeeld. Staan we toe dat de ongecontroleerde lozing van gifcocktails onder de Waddenzee bij Borgsweer doorgaat en een ongewenst nieuw gasveld onder de Waddenzee bij Ternaard wordt aangeboord? Of zetten we eindelijk een streep onder wat jarenlang ongestraft kon plaatsvinden en laten we juristen deze zaak tot op de bodem uitzoeken?
Vervolging voor ecocide
Als blijkt dat de NAM onrechtmatige of moedwillige handelingen verricht in de wetenschap dat er een aanzienlijke kans bestaat dat daarmee ernstige en omvangrijke schade aan het milieu wordt toegebracht, dan kan hier sprake zijn van ecocide en is niet alleen de NAM kandidaat voor strafvervolging, maar ook de bestuurders en falende toezichthouders.
Zeker nu het Europees Parlement ook de misdaad van ecocide in haar omschrijving van de milieurichtlijn lijkt op te nemen, is het een kwestie van tijd dat een procedure tegen de NAM vanwege ecocide gevoerd zal worden. Laat de daders niet ontsnappen via verzilvering van hun tegoeden en liquidatie van hun eigendommen. Voorlopige hechtenis zou meer op z’n plaats zijn dan opzichtig potverteren.
Bron: Leeuwarder Courant
Lammert van Raan is Tweede Kamerlid voor de Partij voor de Dieren.